LIỆU PHÁP THỰC KHUẨN THỂ – TRIỂN VỌNG MỚI TRONG NUÔI TRỒNG THỦY SẢN
Trước thực trạng kháng kháng sinh ngày càng lan rộng trong ngành nuôi trồng thủy sản, liệu pháp thực khuẩn thể (phage therapy) đang nổi lên như một giải pháp thay thế đầy tiềm năng. Bài viết này điểm qua các tiến bộ gần đây trong nghiên cứu và ứng dụng liệu pháp phage therapy, phân tích những ưu điểm, thách thức cũng như triển vọng của phương pháp này trong kiểm soát bệnh do vi khuẩn ở thủy sản.
1. Thực khuẩn thể – hy vọng mới cho ngành thủy sản
Thực khuẩn thể (bacteriophage hay phage) là loại virus có khả năng tiêu diệt vi khuẩn một cách chọn lọc mà không gây hại cho động vật hoặc con người. Với đặc điểm có thể tự nhân bản tại vị trí nhiễm khuẩn, tính đặc hiệu cao đối với từng loài vi khuẩn, cùng với việc không làm ảnh hưởng đến các vi khuẩn có lợi và an toàn với môi trường, thực khuẩn được đánh giá là một phương pháp sinh học thay thế kháng sinh trong điều trị bệnh cho thủy sản.
Trong bối cảnh các loài vi khuẩn gây bệnh ngày càng phát triển khả năng kháng kháng sinh, việc tìm kiếm các phương pháp điều trị mới là rất cấp thiết. Liệu pháp thực khuẩn mang lại hy vọng mới cho việc phòng và điều trị hiệu quả các bệnh do vi khuẩn gây ra ở cá, động vật thân mềm và giáp xác, đồng thời góp phần bảo vệ hệ sinh thái và sức khỏe cộng đồng.
Trong bối cảnh các loài vi khuẩn gây bệnh ngày càng phát triển khả năng kháng kháng sinh, việc tìm kiếm các phương pháp điều trị mới là rất cấp thiết. Liệu pháp thực khuẩn mang lại hy vọng mới cho việc phòng và điều trị hiệu quả các bệnh do vi khuẩn gây ra ở cá, động vật thân mềm và giáp xác, đồng thời góp phần bảo vệ hệ sinh thái và sức khỏe cộng đồng.
2. Ưu điểm nổi bật và những thách thức cần vượt qua
Ưu điểm chính của liệu pháp thực khuẩn bao gồm:
- Tự định liều: Thực khuẩn chỉ nhân lên tại nơi có vi khuẩn mục tiêu, do đó tự động điều chỉnh liều lượng theo mức độ nhiễm bệnh.
- Khả năng phá hủy biofilm: Biofilm là lớp màng bảo vệ do vi khuẩn tạo ra để kháng thuốc; thực khuẩn có thể xuyên phá lớp này hiệu quả.
- Không ảnh hưởng đến vi khuẩn có lợi: Khác với kháng sinh phổ rộng, thực khuẩn chỉ tiêu diệt vi khuẩn đích nên không gây mất cân bằng hệ vi sinh.
- Chi phí sản xuất thấp và thân thiện với môi trường: Thực khuẩn có thể được nhân nuôi dễ dàng trên quy mô lớn, không gây tồn dư hóa chất.
Tuy nhiên, liệu pháp này cũng đối mặt với nhiều rào cản:
- Vi khuẩn có thể phát triển khả năng kháng lại thực khuẩn.
- Ảnh hưởng bởi yếu tố môi trường.
- Thiếu dữ liệu gen đầy đủ.
- Khó khăn trong phương pháp đưa thực khuẩn vào cơ thể vật nuôi.
Hình: Thực khuẩn thể được thu thập từ các nguồn tự nhiên và nước thải, được phân lập và định tính trong phòng thí nghiệm, và được thiết kế trước khi được thử nghiệm trong ống nghiệm. Các thực khuẩn thể đã biến đổi được chọn sau đó được thử nghiệm trong cơ thể sống trên động vật bị nhiễm bệnh.
- Tự định liều: Thực khuẩn chỉ nhân lên tại nơi có vi khuẩn mục tiêu, do đó tự động điều chỉnh liều lượng theo mức độ nhiễm bệnh.
- Khả năng phá hủy biofilm: Biofilm là lớp màng bảo vệ do vi khuẩn tạo ra để kháng thuốc; thực khuẩn có thể xuyên phá lớp này hiệu quả.
- Không ảnh hưởng đến vi khuẩn có lợi: Khác với kháng sinh phổ rộng, thực khuẩn chỉ tiêu diệt vi khuẩn đích nên không gây mất cân bằng hệ vi sinh.
- Chi phí sản xuất thấp và thân thiện với môi trường: Thực khuẩn có thể được nhân nuôi dễ dàng trên quy mô lớn, không gây tồn dư hóa chất.
Tuy nhiên, liệu pháp này cũng đối mặt với nhiều rào cản:
- Vi khuẩn có thể phát triển khả năng kháng lại thực khuẩn.
- Ảnh hưởng bởi yếu tố môi trường.
- Thiếu dữ liệu gen đầy đủ.
- Khó khăn trong phương pháp đưa thực khuẩn vào cơ thể vật nuôi.
Hình: Thực khuẩn thể được thu thập từ các nguồn tự nhiên và nước thải, được phân lập và định tính trong phòng thí nghiệm, và được thiết kế trước khi được thử nghiệm trong ống nghiệm. Các thực khuẩn thể đã biến đổi được chọn sau đó được thử nghiệm trong cơ thể sống trên động vật bị nhiễm bệnh.
3. Ứng dụng thực tiễn trong các nhóm thủy sản nuôi chủ lực
Ở cá: Nhiều nghiên cứu đã chứng minh hiệu quả của thực khuẩn trong kiểm soát các chủng vi khuẩn gây bệnh như Aeromonas hydrophila, Vibrio spp., Edwardsiella tarda... Phương pháp sử dụng đa dạng gồm ngâm, tiêm hoặc trộn thực khuẩn vào thức ăn.
Ở động vật thân mềm: Thực khuẩn có hiệu quả cao trong việc kiểm soát các chủng Vibrio spp gây bệnh ở trai, sò, hàu,... giúp đảm bảo an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng.
Ở giáp xác (đặc biệt là tôm): Liệu pháp thực khuẩn đã được ứng dụng trong kiểm soát bệnh hoại tử gan tụy cấp tính (AHPND) do Vibrio parahaemolyticus.
Ở động vật thân mềm: Thực khuẩn có hiệu quả cao trong việc kiểm soát các chủng Vibrio spp gây bệnh ở trai, sò, hàu,... giúp đảm bảo an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng.
Ở giáp xác (đặc biệt là tôm): Liệu pháp thực khuẩn đã được ứng dụng trong kiểm soát bệnh hoại tử gan tụy cấp tính (AHPND) do Vibrio parahaemolyticus.
4. Triển vọng và định hướng phát triển
Liệu pháp thực khuẩn là một chiến lược điều trị sinh học tiên tiến với nhiều ưu điểm vượt trội. Để phát huy tối đa tiềm năng này, cần tập trung:
- Tăng cường nghiên cứu cơ bản và ứng dụng.
- Xây dựng ngân hàng thực khuẩn.
- Phát triển hỗn hợp thực khuẩn (phage cocktail).
- Tối ưu hóa phương pháp đưa thực khuẩn vào vật nuôi.
- Tăng cường nghiên cứu cơ bản và ứng dụng.
- Xây dựng ngân hàng thực khuẩn.
- Phát triển hỗn hợp thực khuẩn (phage cocktail).
- Tối ưu hóa phương pháp đưa thực khuẩn vào vật nuôi.
Kết luận
Liệu pháp thực khuẩn thể là một giải pháp đầy hứa hẹn trong nỗ lực giảm thiểu việc sử dụng kháng sinh trong nuôi trồng thủy sản. Tuy nhiên, để ứng dụng rộng rãi và bền vững, cần có sự đầu tư bài bản từ nghiên cứu, sản xuất đến chính sách hỗ trợ. Với sự hợp tác giữa các nhà khoa học, doanh nghiệp và cơ quan quản lý, liệu pháp này có thể trở thành trụ cột trong chiến lược phát triển thủy sản xanh và bền vững trong tương lai.
Trần Xuân Quang
Lược dịch từ https://www.globalseafood.org
Lược dịch từ https://www.globalseafood.org
Tác giả: Cán bộ 1
Ý kiến bạn đọc
Bạn cần đăng nhập với tư cách là Thành viên chính thức để có thể bình luận
Danh mục
Thống kê truy cập
- Đang truy cập13
- Máy chủ tìm kiếm8
- Khách viếng thăm5
- Hôm nay12,093
- Tháng hiện tại220,918
- Tổng lượt truy cập16,920,684
